piątek, 2 kwietnia 2010

Chanuka

Chanuka- najmłodsze święto żydowskie, liczące 2000 lat. Upamiętnia oczyszczenie Świątyni Jerozolimskiej przez Judę Machabeusza z bezczeszczących ją posągów greckich bóstw po zwycięstwie nad wojskami Seleucydów.
Chanuka trwa przez 8 dni, a rozpoczyna się 25 dnia miesiąca Kislew (listopad/grudzień). Święto niesie ze sobą dwa przesłania. Jedno z nich mówi, że nawet nieliczny naród, może z pomocą Boga odnieść zwycięstwo nad silniejszym wrogiem, który usiłuje narzucić mu pogaństwo. Drugie natomiast mówi, że świat może wywierać na człowieka wpływ, jednak nie nigdy nie może doprowadzić on do wyrzeczenia się własnej tożsamości.

TRADYCJA

Najważniejszym rytuałem tego święta jest zapalanie świec, umieszczonych na chanukiji przez najstarszego mężczyznę w obecności domowników. W przeddzień Chanuki zapala się świecę pomocniczą, która również znajduje się na chanukiji, jednakże nie może się ona znajdować w jednym rzędzie z pozostałymi świeczkami. Pierwszego dnia zapala się pierwszą świecę, zaczynając od prawej strony, i w ciągu następnych dni dodaje się po jednej świeczce, tak, że ósmego dnia płonie cała chanukija. Drugiego dnia zapalanie zaczyna się od drugiej świeczki, przypisanej na ten dzień i dopiero potem zapala się tę, która płonęła dnia poprzedniego itd. Przed i po zapaleniu świec odmawia się specjalne modlitwy i błogosławieństwa. Świece powinny palić się co najmniej 30 minut po zmroku. Nie mogą one jednak służyć jako oświetlenie domu ani innym praktycznym celom, jako światło do czytania albo jedzenia. Oprócz chanukiji musi palić się inne światło, gdyż tradycja zakazuje czerpania korzyści ze światła świecznika - ma ono służyć tylko dla uczczenia święta. Tak postępując, ósmego dnia Chanuki w świeczniku będzie płonąć dziewięć świec.
Ostatniego dnia Chanuki śpiewa się hymn „Maoz Cur” . Przypomina on kolejne wygnania narodu żydowskiego i wychwala Boga, który ratował nas z każdego z nich. Jest to również modlitwa o odbudowanie Świątyni Jerozolimskiej i nastanie Ery Mesjańskiej.

Fragment:

"Maoz cur jeszuati, lecha nae leszabeach,
Tikon bejt tefilati, Weszam toda nezabeach.
Leet tachin matbeach, micar hamenabeach.
Az egmor, beszir mizmor chanukat hamizbeach."

Dla Izraelczyków święto to symbolizuje życie w wolnym i niepodległym państwie Izraela. Chanuka należy do świąt radosnych. Opiera się na spotkaniach rodzinnych, smakowitych posiłkach, grach i zabawach dziecięcych. Podczas tego święta można pracować, jednak podczas palenia się światła Chanuki, kobiety nie powinny wykonywać prac.

Tradycyjną potrawą tego święta są smażone na oliwie kruche placki kartoflane (zwane latkes”),  podawane z musem jabłkowym lub inną polewą. W samym Izraelu bardziej popularne są jednak pączki.

Kolejną tradycją tego święta jest obdarowywanie prezentami dzieci. Niektórzy rodzice dają dzieciom wszystkie prezenty pierwszego wieczoru, inni rozkładają ich wręczanie na osiem świątecznych dni. Często dzieci otrzymują tzw. chanukowe pieniądze ("gelt") w postaci monet czekoladowych lub prawdziwych.

Świecki charakter Chanuki przejawia się w tym, że dozwolone są wtedy gry hazardowe. Najpopularniejszą z nich jest czworoboczny bączek  „drajdel”.Dzieci puszczają w ruch bączek, który zatrzymując się wskazuje czy i co dziecko wygrało (cukierki, ciastka lub monety). Na każdej z czterech ścianek bączka znajduje się jedna hebrajska litera: n (nun), g (gimel), h (hej), f (szin). Razem tworzą one akrostych, który jest skrótem hebrajskiego zdania: "nes gadol haja szam" ("wielki cud zdarzył się tam").

Wykonanie:
P.S.

wtorek, 30 marca 2010

24 lutego zrealizowaliśmy wewnątrzklasowy Projekt żydowski. Jego głównym celem było głębsze poznanie kultury, historii i obyczajów judaizmu. Udało nam się zebrać i zaprezentować informacje dotyczące m.in. literatury, muzyki, kina, polityki oraz współczesnego Izraela. Integralną częścią projektu była degustacja tradycyjnych potraw, takich jak: maca, cymes, kugel. Dla wielu z nas była to niepowtarzalna okazja do głębszego poznania zwyczajów i poszerzenia wiedzy dotyczącej judaizmu. Różnorodność zaprezentowanych materiałów, takich jak: referaty, zdjęcia, prezentacje multimedialne, rekwizyty i potrawy, sprawiła, że projekt okazał się bardzo ciekawy.

Zapraszamy do zapoznania się z efektami naszej pracy.

Jom Kippur


Jom Kippur

Słowo wstępu ...

Jom Kippur jest jednym z najważniejszych świąt żydowskich o charakterze pokutnym. Obchodzone dziesiątego dnia miesiąca tiszri (IX/X). W Polsce znane jest także pod nazwą Sądny Dzień. Jedyne święto, do którego nie dodaje się drugiego dnia w diasporze, co jest związane z trudnością zachowania całkowitego postu przez dwa kolejne dni. Żydzi przygotowują się do tego święta podczas dni pokuty dzielących go od Rosz ha-Szana (oba święta i dni między nimi określa się jako Jamim Noraim - Straszne Dni). W wigilię święta należy odbyć rytualną kąpiel w mykwie. W niektórych środowiskach praktykowane jest symboliczne biczowanie się. Częściej spotykany jest rytuał kapparot, polegający na ofiarowaniu koguta lub kury jako "zastępcy", który zostanie uśmiercony za winy ofiarującego, podczas gdy ofiarujący "dostąpi długiego życia w pokoju".

Jak obchodzone jest święto Jom Kippur?

Religijni żydzi uczestniczą w wieczornym nabożeństwie (święto zaczyna się wieczorem) ubrani w tałesy (często także w białą suknię kittel). Nabożeństwo rozpoczyna przeniesienie zwojów Tory na bimę - podwyższenie w centrum synagogi. Trzykrotnie (u Żydów aszkenazyjskich) śpiewane jest Kol Nidrei - uroczysta prośba o unieważnienie przyrzeczeń religijnych, które nie zostały dotrzymane. Przez cały dzień święta trwają w synagodze nabożeństwa obejmujące publiczne wyznawanie grzechów, wysławianie Bożego miłosierdzia, wspominanie zmarłych, wspomnienie świątyni jerozolimskiej.

Oczyszczenie ducha

Każdy żyd powinien prosić osoby przez niego skrzywdzone o przebaczenie. W święto obowiązuje ścisły post (zakaz spożywania wszelkich pokarmów i napojów). W tym dniu nie wolno także pracować, myć się, nosić obuwia skórzanego oraz podejmować współżycia płciowego. Święto odzwierciedla ideę, że ci, którzy okazują skruchę i naprawiają błędy mogą dostąpić łaski przebaczenia.

Linki do zdjęć przedstawiających obchody święta Jom Kippur:
http://www.films42.com/columns/Yom-Kippur_Torahs.jpg

http://www.sacbee.com/static/weblogs/photos/yom-kippur-03.jpg

http://media.sacbee.com/static/weblogs/photos/yom-kippur-01-thumb-700x504.jpg

A.R.28

Pesach.

Pascha – święto żydowskie obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Żydów z niewoli egipskiej.
W Izraelu trwa 7 dni, a w diasporze - 8 dni; poczynając od 14 dnia nisan. Od dnia następnego liczony jest omer - jest to okres 7 tygodni, prawie żałobny, w którym ortodoksyjni żydzi nie odprawiają wesel, nie strzygą włosów ani się nie golą.

TRADYCJA.
Pierwszy wieczór Paschy, zwany wieczorem sederowym, jest najbardziej uroczystym momentem życia żydowskiego. Spożywa się wtedy w gronie rodziny uroczystą kolację, podczas którego czytana jest Hagada, opowiadająca o wyjściu z Egiptu. Tekst nie jest liturgiczny: istnieją różne Hagady; niektóre współczesne komentują wyzwolenie narodu żydowskiego w świecki sposób. Podczas uczty wychyla się cztery kielichy wina dla upamiętnienia czterech sposobów nazwania wyzwolenia. Jedno z dzieci zadaje pytania dotyczące znaczenia obrzędów Paschy, na które odpowiada głowa rodziny. Następnie biesiadnicy odmawiają psalmy Hallelu.
Pierwotnie - tak jak nakazał Bóg Jahwe - Żydzi spożywali tylko : pieczonego w całości, dorodnego, zdrowego baranka lub kozła(razem z trzewiami),gorzkie zioła, oraz "przaśny chleb" maca. Jedna sztuka na rodzinę, lub jeżeli rodzina była mała, wspólnie z najbliższymi sąsiadami. Co pozostało po zwierzęciu miało zostać całkowicie spalone.

WSPÓŁCZEŚNIE.
Dzisiaj podczas kolacji sederowej spożywa się warzywa zanurzone w słonej wodzie oraz gorzkie zioła. Tradycyjnymi potrawami są: pieczony udziec z kością (symbolizujący ofiarę z baranka paschalnego) oraz jajka. Wieczór sederowy składa się z wielu tradycyjnych rytuałów, odprawianych w ustalonym porządku. Istnieje też wiele zwyczajów ludowych związanych z sederem: np. dzieci próbują ukraść ostatni kawałek macy (afikoman) i wymienić go na prezenty; jeden puchar wina napełnia się dla proroka Eliasza, który jest uroczyście zapraszany do środka i prawdopodobnie bierze udział w kolacji; wino z kielichów jest ulewane dziesięciokrotnie na pamiątkę plag egipskich etc.
Najważniejszym przykazaniem obowiązującym żydów w święto Paschy jest zakaz spożywania (a nawet posiadania w domu) chleba na zakwasie (chamec). Zamiast niego spożywa się pieczywo ze specjalnie przygotowanej mąki - macę. Nie można używać zwykłych naczyń kuchennych i sztućców, gdyż wchłonęły one chamec i mogą być rytualnie oczyszczone tylko przez specjalne procedury koszerowania. Chamec należy wyrzucić, albo sprzedać nie-Żydom i ewentualnie odkupić po świętach. Poza tym różne społeczności żydowskie mają własne ograniczenia pokarmowe, np. Aszkenazyjczycy nie jedzą fasoli, grochu i ryżu. W pierwszy i ostatni dzień Paschy zakazana jest praca.
Chrześcijaństwo nawiązuje do żydowskiego święta Paschy, ponieważ w postaci Ostatniej Wieczerzy Jezus i apostołowie obchodzili w istocie wieczór sederowy.

Wykonanie:
D.S.13

SZAWUOT

Szawuot (hebr.שבועות- szawua - [tydzień]) – jedno z wielu świąt żydowskich, określane także jako Święto Tygodni, Święto Żniw, Pięćdziesiątnica lub Zielone Świątki.

W tradycji żydowskiej święto Szawuot jest tzw. świętem pielgrzymim, czyli ruchomym, obchodzonym 6. dnia miesiąca siwan, co przypada siedem tygodni po święcie Pesach (co tłumaczy nazwę Pięćdziesiątnica). Ortodosyjnie Żydzi obchodzą go dwa dni, przy czym część Żydów spędza noc na studiowaniu Tory (gdy odczytujący dochodzi do miejsca nadania dziesięcu przykazań, wszyscy mężczyźni wstają), a przedstawiciele nurtu reformatorskiego tylko jeden dzień. W drugi dzień Szawuot tradycyjnie w synagogach czyta się tzw. Zwój Rut, który jest opowieścią o życiu w cierpieniu i ubóstwie. Tradycja mówi, iż król Dawid urodził się i umarł w Szawuot.

Święto to w głównym swym znaczeniu upamiętnia nadanie Mojżeszowi przez Jahwe Tory na górze Synaj. Wzmianka o ustanowieniu święta Szawuot znajduje się w zarówno w Księdze Wyjścia i Księdze Powtórzonego Prawa. W innych źródłach Szawuot wiąże się z porą dojrzewania pszenicy, jest świetem pierszych plonów, kiedy to w tym czasie do Świątyni w Jerozolimie przynoszono dwa bochenki upieczonego chleba. W tym czasie wnętrze synagogi przystrojone jest na zielono, co przypomina obrzędy chrześcijańskich Zielonych Świątek.

Tradycyjnymi potrawami świąteczne są potrawy z nabiału, np. naleśniki, rożki nadziewane serem i ciastka z owocami oraz specjalne bochenki z nowego zboża.

Szawuot, Żydowskie Święto Pielgrzymie – dokument na temat święta Szawuot



Źródła:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Szawuot
http://www.jewish.org.pl/index.php?Itemid=68&id=99&option=com_content&task=view

Wykonanie:
P.G. 2

sobota, 20 marca 2010

MUZYKA ŻYDOWSKA

Kultura żydowska jest niewspółmiernie trwalsza i aktywniejsza od innych kultur wschodu. Od najdawniejszych czasów Żydzi asymilowali wysoko rozwinięte cywilizacje, pośredniczyli kulturowo między Egiptem, a Mezopotamią, Grecją i Egiptem, Arabią i Europą Zachodnią. Najstarsze wzmianki o muzyce żydowskiej sięgają końca III tysiąclecia p.n.e.

Okres I Świątyni (X – VII w. przed Chrystusem) – w kształtowaniu kultury muzycznej tego okresu decydującą rolę odegrała spuścizna cywilizacji Starożytnego Egiptu i Mezopotamii.

Po okresie niewoli babilońskiej nastąpił znaczny rozwój kultury muzycznej w Drugiej Świątyni (V w. p.n.e.).Na ten okres przypada ustalenie roli muzyki w obrzędach liturgicznych oraz ostateczne wykształcenie śpiewu responsorialnego.

W okresie od 165 roku przed Chrystusem do 70 roku po Chrystusie dominowały wpływy greckie.

Po zburzeniu Drugiej Świątyni w roku 70 n.e. i wygnaniu Żydów z Jerozolimy obowiązywał zakaz uprawiania muzyki instrumentalnej. Zaczęły rozwijać się nowe formy wokalnej muzyki synagogalnej, które ulegały wpływom kultury muzycznej krajów diaspory. Powstały nowe, nieco odmienne kręgi kultury żydowskiej, a na ziemiach polskich, w granicach dawnej Rzeczypospolitej działali liczni kantorzy, będący zarazem kompozytorami lub autorami opracowań muzyki liturgicznej.
W okresie diaspory zaznaczyło się również zróżnicowanie na muzykę ludową i artystyczną. W muzyce religijnej okresu diaspory dominuje liryka (psalmy).

Na pograniczu muzyki sakralnej i ludowej plasuje się muzyka chasydów, mistycznego odłamu Żydów ortodoksyjnych. Muzyka chasydów jest zwykle anonimowa, powstawała i była wykonywana zwłaszcza podczas biesiad na dworach cadyków, świątobliwych, charyzmatycznych przywódców (w Polsce przed II wojną światową było np. ok. 100 takich dworów), uświetniała także uroczystości rodzinne. Obecnie jest kultywowana w ośrodkach chasydów w Izraelu, Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy Zachodniej.

Muzyka Izraela. Po 1948 w nowo proklamowanym państwie Izrael zaczęła się rozwijać muzyka łącząca różnorodne nurty. Potrzeba nadania jej charakteru narodowego spowodowała nawiązanie do dawnych żydowskich tradycji, jak również rozwój badań nad folklorem. Elementy muzyki żydowskiej, zarówno synagogalnej, jak i ludowej, były wprowadzane do muzyki artystycznej a do popularyzacji ludowej muzyki żydowskiej przyczynił się musical Skrzypek na dachu J. Bocka i J. Steina. W muzyce światowej wybitną rolę odegrali kompozytorzy pochodzenia żydowskiego, m.in. F. Mendelssohn-Bartholdy, G. Mahler, Schönberg, A. Tansman, G. Meyerbeer, J. Offenbach, także liczni dyrygenci i muzycy wirtuozi.

Muzyka z musicalu „Skrzypek na Dachu”
If I Were a Rich Man

Wykonanie:
Ł.D. 22

piątek, 19 marca 2010

MACA I ŚWIĘTO PESACH

Maca - chleb przaśny, spożywany przez Żydów podczas święta Pesach, zwanego Świętem Niekwaszonego Chleba (Świętem Przaśników). Nawiązuje on do chleba, który spożywali Izraelici przed wyruszeniem z Egiptu. Symbolizuje ich smutny los w Egipcie i wiąże się z pierwotnymi wierzeniami żydowskimi.
Przyrządzany jest ze specjalnie w tym celu przygotowanej mąki, bez użycia zakwasu, którego posiadania w domu podczas święta zakazuje żydowskie prawo religijne. Maca ma postać płaskich placków o kształcie owalnym bądź kwadratowym, a jej powierzchnia jest perforowana, co ułatwia dzielenie. W kuchni żydowskiej przyrządza się wiele potraw z mąki macowej lub macy. Współcześnie macę wyrabia się również maszynowo, wypieka w piecach wyposażonych w palniki zamontowane w komorze wypieku, ale jej używanie podczas święta nie jest zgodne z żydowską ortodoksją.

Przepis:
 Składniki:
• 30 dag mąki
• jedno jajko
• 1 szklanka wody

Sposób przyrządzenia:
Mąkę wymieszać z wodą i jajkiem. Zagnieść ciasto i cienko rozwałkować. Wycinać małą salaterką placki. Piec do 18 minut w temperaturze 180 stopni, do chwili gdy będą miały złotawy kolor.



Święto Pesach
Słowo "pesach" oznacza "przejść", "ominąć". Tej nocy, kiedy anioł Boży przechodził przez Egipt powodując śmierć wszystkich pierworodnych, domy Izraelitów chronione były krwią baranka paschalnego. W następstwie tego, naród Izraela został wypuszczony z niewoli i wyszedł z ziemi egipskiej. Od tamtej pory Pascha upamiętnia ocalenie pierworodnych Izraela od śmierci w Egipcie.
W Izraelu Pesach trwa 7 dni, a w diasporze - 8 dni; poczynając od 14 dnia nisan. Od dnia następnego liczony jest omer - jest to okres 7 tygodni, prawie żałobny, w którym ortodoksyjni Żydzi nie odprawiają wesel, nie strzygą włosów ani się nie golą.
W tygodniu przed świętem Pesach sprząta się bardzo dokładnie domy, aby nie pozostał w nich żaden ślad kwasu (drożdży), wypieku z drożdżami bądź zaczynem, ani resztki jedzenia. Nawet kieszenie ubrań, szczególnie dzieci, są dokładnie oczyszczane z okruszków.
Pierwszy wieczór Paschy, zwany wieczorem sederowym, jest najbardziej uroczystym momentem życia żydowskiego. Spożywa się wtedy w gronie rodziny uroczystą kolację, podczas którego czytana jest Hagada, opowiadająca o wyjściu z Egiptu. Tekst nie jest liturgiczny: istnieją różne Hagady; niektóre współczesne komentują wyzwolenie narodu żydowskiego w świecki sposób. Podczas uczty wychyla się cztery kielichy wina dla upamiętnienia czterech sposobów nazwania wyzwolenia. Jedno z dzieci zadaje pytania dotyczące znaczenia obrzędów Paschy, na które odpowiada głowa rodziny. Następnie biesiadnicy odmawiają psalmy Hallelu.



Maca spożywana podczas sederu

Wykonanie:
J.K.5