piątek, 2 kwietnia 2010

Chanuka

Chanuka- najmłodsze święto żydowskie, liczące 2000 lat. Upamiętnia oczyszczenie Świątyni Jerozolimskiej przez Judę Machabeusza z bezczeszczących ją posągów greckich bóstw po zwycięstwie nad wojskami Seleucydów.
Chanuka trwa przez 8 dni, a rozpoczyna się 25 dnia miesiąca Kislew (listopad/grudzień). Święto niesie ze sobą dwa przesłania. Jedno z nich mówi, że nawet nieliczny naród, może z pomocą Boga odnieść zwycięstwo nad silniejszym wrogiem, który usiłuje narzucić mu pogaństwo. Drugie natomiast mówi, że świat może wywierać na człowieka wpływ, jednak nie nigdy nie może doprowadzić on do wyrzeczenia się własnej tożsamości.

TRADYCJA

Najważniejszym rytuałem tego święta jest zapalanie świec, umieszczonych na chanukiji przez najstarszego mężczyznę w obecności domowników. W przeddzień Chanuki zapala się świecę pomocniczą, która również znajduje się na chanukiji, jednakże nie może się ona znajdować w jednym rzędzie z pozostałymi świeczkami. Pierwszego dnia zapala się pierwszą świecę, zaczynając od prawej strony, i w ciągu następnych dni dodaje się po jednej świeczce, tak, że ósmego dnia płonie cała chanukija. Drugiego dnia zapalanie zaczyna się od drugiej świeczki, przypisanej na ten dzień i dopiero potem zapala się tę, która płonęła dnia poprzedniego itd. Przed i po zapaleniu świec odmawia się specjalne modlitwy i błogosławieństwa. Świece powinny palić się co najmniej 30 minut po zmroku. Nie mogą one jednak służyć jako oświetlenie domu ani innym praktycznym celom, jako światło do czytania albo jedzenia. Oprócz chanukiji musi palić się inne światło, gdyż tradycja zakazuje czerpania korzyści ze światła świecznika - ma ono służyć tylko dla uczczenia święta. Tak postępując, ósmego dnia Chanuki w świeczniku będzie płonąć dziewięć świec.
Ostatniego dnia Chanuki śpiewa się hymn „Maoz Cur” . Przypomina on kolejne wygnania narodu żydowskiego i wychwala Boga, który ratował nas z każdego z nich. Jest to również modlitwa o odbudowanie Świątyni Jerozolimskiej i nastanie Ery Mesjańskiej.

Fragment:

"Maoz cur jeszuati, lecha nae leszabeach,
Tikon bejt tefilati, Weszam toda nezabeach.
Leet tachin matbeach, micar hamenabeach.
Az egmor, beszir mizmor chanukat hamizbeach."

Dla Izraelczyków święto to symbolizuje życie w wolnym i niepodległym państwie Izraela. Chanuka należy do świąt radosnych. Opiera się na spotkaniach rodzinnych, smakowitych posiłkach, grach i zabawach dziecięcych. Podczas tego święta można pracować, jednak podczas palenia się światła Chanuki, kobiety nie powinny wykonywać prac.

Tradycyjną potrawą tego święta są smażone na oliwie kruche placki kartoflane (zwane latkes”),  podawane z musem jabłkowym lub inną polewą. W samym Izraelu bardziej popularne są jednak pączki.

Kolejną tradycją tego święta jest obdarowywanie prezentami dzieci. Niektórzy rodzice dają dzieciom wszystkie prezenty pierwszego wieczoru, inni rozkładają ich wręczanie na osiem świątecznych dni. Często dzieci otrzymują tzw. chanukowe pieniądze ("gelt") w postaci monet czekoladowych lub prawdziwych.

Świecki charakter Chanuki przejawia się w tym, że dozwolone są wtedy gry hazardowe. Najpopularniejszą z nich jest czworoboczny bączek  „drajdel”.Dzieci puszczają w ruch bączek, który zatrzymując się wskazuje czy i co dziecko wygrało (cukierki, ciastka lub monety). Na każdej z czterech ścianek bączka znajduje się jedna hebrajska litera: n (nun), g (gimel), h (hej), f (szin). Razem tworzą one akrostych, który jest skrótem hebrajskiego zdania: "nes gadol haja szam" ("wielki cud zdarzył się tam").

Wykonanie:
P.S.

wtorek, 30 marca 2010

24 lutego zrealizowaliśmy wewnątrzklasowy Projekt żydowski. Jego głównym celem było głębsze poznanie kultury, historii i obyczajów judaizmu. Udało nam się zebrać i zaprezentować informacje dotyczące m.in. literatury, muzyki, kina, polityki oraz współczesnego Izraela. Integralną częścią projektu była degustacja tradycyjnych potraw, takich jak: maca, cymes, kugel. Dla wielu z nas była to niepowtarzalna okazja do głębszego poznania zwyczajów i poszerzenia wiedzy dotyczącej judaizmu. Różnorodność zaprezentowanych materiałów, takich jak: referaty, zdjęcia, prezentacje multimedialne, rekwizyty i potrawy, sprawiła, że projekt okazał się bardzo ciekawy.

Zapraszamy do zapoznania się z efektami naszej pracy.

Jom Kippur


Jom Kippur

Słowo wstępu ...

Jom Kippur jest jednym z najważniejszych świąt żydowskich o charakterze pokutnym. Obchodzone dziesiątego dnia miesiąca tiszri (IX/X). W Polsce znane jest także pod nazwą Sądny Dzień. Jedyne święto, do którego nie dodaje się drugiego dnia w diasporze, co jest związane z trudnością zachowania całkowitego postu przez dwa kolejne dni. Żydzi przygotowują się do tego święta podczas dni pokuty dzielących go od Rosz ha-Szana (oba święta i dni między nimi określa się jako Jamim Noraim - Straszne Dni). W wigilię święta należy odbyć rytualną kąpiel w mykwie. W niektórych środowiskach praktykowane jest symboliczne biczowanie się. Częściej spotykany jest rytuał kapparot, polegający na ofiarowaniu koguta lub kury jako "zastępcy", który zostanie uśmiercony za winy ofiarującego, podczas gdy ofiarujący "dostąpi długiego życia w pokoju".

Jak obchodzone jest święto Jom Kippur?

Religijni żydzi uczestniczą w wieczornym nabożeństwie (święto zaczyna się wieczorem) ubrani w tałesy (często także w białą suknię kittel). Nabożeństwo rozpoczyna przeniesienie zwojów Tory na bimę - podwyższenie w centrum synagogi. Trzykrotnie (u Żydów aszkenazyjskich) śpiewane jest Kol Nidrei - uroczysta prośba o unieważnienie przyrzeczeń religijnych, które nie zostały dotrzymane. Przez cały dzień święta trwają w synagodze nabożeństwa obejmujące publiczne wyznawanie grzechów, wysławianie Bożego miłosierdzia, wspominanie zmarłych, wspomnienie świątyni jerozolimskiej.

Oczyszczenie ducha

Każdy żyd powinien prosić osoby przez niego skrzywdzone o przebaczenie. W święto obowiązuje ścisły post (zakaz spożywania wszelkich pokarmów i napojów). W tym dniu nie wolno także pracować, myć się, nosić obuwia skórzanego oraz podejmować współżycia płciowego. Święto odzwierciedla ideę, że ci, którzy okazują skruchę i naprawiają błędy mogą dostąpić łaski przebaczenia.

Linki do zdjęć przedstawiających obchody święta Jom Kippur:
http://www.films42.com/columns/Yom-Kippur_Torahs.jpg

http://www.sacbee.com/static/weblogs/photos/yom-kippur-03.jpg

http://media.sacbee.com/static/weblogs/photos/yom-kippur-01-thumb-700x504.jpg

A.R.28

Pesach.

Pascha – święto żydowskie obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Żydów z niewoli egipskiej.
W Izraelu trwa 7 dni, a w diasporze - 8 dni; poczynając od 14 dnia nisan. Od dnia następnego liczony jest omer - jest to okres 7 tygodni, prawie żałobny, w którym ortodoksyjni żydzi nie odprawiają wesel, nie strzygą włosów ani się nie golą.

TRADYCJA.
Pierwszy wieczór Paschy, zwany wieczorem sederowym, jest najbardziej uroczystym momentem życia żydowskiego. Spożywa się wtedy w gronie rodziny uroczystą kolację, podczas którego czytana jest Hagada, opowiadająca o wyjściu z Egiptu. Tekst nie jest liturgiczny: istnieją różne Hagady; niektóre współczesne komentują wyzwolenie narodu żydowskiego w świecki sposób. Podczas uczty wychyla się cztery kielichy wina dla upamiętnienia czterech sposobów nazwania wyzwolenia. Jedno z dzieci zadaje pytania dotyczące znaczenia obrzędów Paschy, na które odpowiada głowa rodziny. Następnie biesiadnicy odmawiają psalmy Hallelu.
Pierwotnie - tak jak nakazał Bóg Jahwe - Żydzi spożywali tylko : pieczonego w całości, dorodnego, zdrowego baranka lub kozła(razem z trzewiami),gorzkie zioła, oraz "przaśny chleb" maca. Jedna sztuka na rodzinę, lub jeżeli rodzina była mała, wspólnie z najbliższymi sąsiadami. Co pozostało po zwierzęciu miało zostać całkowicie spalone.

WSPÓŁCZEŚNIE.
Dzisiaj podczas kolacji sederowej spożywa się warzywa zanurzone w słonej wodzie oraz gorzkie zioła. Tradycyjnymi potrawami są: pieczony udziec z kością (symbolizujący ofiarę z baranka paschalnego) oraz jajka. Wieczór sederowy składa się z wielu tradycyjnych rytuałów, odprawianych w ustalonym porządku. Istnieje też wiele zwyczajów ludowych związanych z sederem: np. dzieci próbują ukraść ostatni kawałek macy (afikoman) i wymienić go na prezenty; jeden puchar wina napełnia się dla proroka Eliasza, który jest uroczyście zapraszany do środka i prawdopodobnie bierze udział w kolacji; wino z kielichów jest ulewane dziesięciokrotnie na pamiątkę plag egipskich etc.
Najważniejszym przykazaniem obowiązującym żydów w święto Paschy jest zakaz spożywania (a nawet posiadania w domu) chleba na zakwasie (chamec). Zamiast niego spożywa się pieczywo ze specjalnie przygotowanej mąki - macę. Nie można używać zwykłych naczyń kuchennych i sztućców, gdyż wchłonęły one chamec i mogą być rytualnie oczyszczone tylko przez specjalne procedury koszerowania. Chamec należy wyrzucić, albo sprzedać nie-Żydom i ewentualnie odkupić po świętach. Poza tym różne społeczności żydowskie mają własne ograniczenia pokarmowe, np. Aszkenazyjczycy nie jedzą fasoli, grochu i ryżu. W pierwszy i ostatni dzień Paschy zakazana jest praca.
Chrześcijaństwo nawiązuje do żydowskiego święta Paschy, ponieważ w postaci Ostatniej Wieczerzy Jezus i apostołowie obchodzili w istocie wieczór sederowy.

Wykonanie:
D.S.13

SZAWUOT

Szawuot (hebr.שבועות- szawua - [tydzień]) – jedno z wielu świąt żydowskich, określane także jako Święto Tygodni, Święto Żniw, Pięćdziesiątnica lub Zielone Świątki.

W tradycji żydowskiej święto Szawuot jest tzw. świętem pielgrzymim, czyli ruchomym, obchodzonym 6. dnia miesiąca siwan, co przypada siedem tygodni po święcie Pesach (co tłumaczy nazwę Pięćdziesiątnica). Ortodosyjnie Żydzi obchodzą go dwa dni, przy czym część Żydów spędza noc na studiowaniu Tory (gdy odczytujący dochodzi do miejsca nadania dziesięcu przykazań, wszyscy mężczyźni wstają), a przedstawiciele nurtu reformatorskiego tylko jeden dzień. W drugi dzień Szawuot tradycyjnie w synagogach czyta się tzw. Zwój Rut, który jest opowieścią o życiu w cierpieniu i ubóstwie. Tradycja mówi, iż król Dawid urodził się i umarł w Szawuot.

Święto to w głównym swym znaczeniu upamiętnia nadanie Mojżeszowi przez Jahwe Tory na górze Synaj. Wzmianka o ustanowieniu święta Szawuot znajduje się w zarówno w Księdze Wyjścia i Księdze Powtórzonego Prawa. W innych źródłach Szawuot wiąże się z porą dojrzewania pszenicy, jest świetem pierszych plonów, kiedy to w tym czasie do Świątyni w Jerozolimie przynoszono dwa bochenki upieczonego chleba. W tym czasie wnętrze synagogi przystrojone jest na zielono, co przypomina obrzędy chrześcijańskich Zielonych Świątek.

Tradycyjnymi potrawami świąteczne są potrawy z nabiału, np. naleśniki, rożki nadziewane serem i ciastka z owocami oraz specjalne bochenki z nowego zboża.

Szawuot, Żydowskie Święto Pielgrzymie – dokument na temat święta Szawuot



Źródła:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Szawuot
http://www.jewish.org.pl/index.php?Itemid=68&id=99&option=com_content&task=view

Wykonanie:
P.G. 2

sobota, 20 marca 2010

MUZYKA ŻYDOWSKA

Kultura żydowska jest niewspółmiernie trwalsza i aktywniejsza od innych kultur wschodu. Od najdawniejszych czasów Żydzi asymilowali wysoko rozwinięte cywilizacje, pośredniczyli kulturowo między Egiptem, a Mezopotamią, Grecją i Egiptem, Arabią i Europą Zachodnią. Najstarsze wzmianki o muzyce żydowskiej sięgają końca III tysiąclecia p.n.e.

Okres I Świątyni (X – VII w. przed Chrystusem) – w kształtowaniu kultury muzycznej tego okresu decydującą rolę odegrała spuścizna cywilizacji Starożytnego Egiptu i Mezopotamii.

Po okresie niewoli babilońskiej nastąpił znaczny rozwój kultury muzycznej w Drugiej Świątyni (V w. p.n.e.).Na ten okres przypada ustalenie roli muzyki w obrzędach liturgicznych oraz ostateczne wykształcenie śpiewu responsorialnego.

W okresie od 165 roku przed Chrystusem do 70 roku po Chrystusie dominowały wpływy greckie.

Po zburzeniu Drugiej Świątyni w roku 70 n.e. i wygnaniu Żydów z Jerozolimy obowiązywał zakaz uprawiania muzyki instrumentalnej. Zaczęły rozwijać się nowe formy wokalnej muzyki synagogalnej, które ulegały wpływom kultury muzycznej krajów diaspory. Powstały nowe, nieco odmienne kręgi kultury żydowskiej, a na ziemiach polskich, w granicach dawnej Rzeczypospolitej działali liczni kantorzy, będący zarazem kompozytorami lub autorami opracowań muzyki liturgicznej.
W okresie diaspory zaznaczyło się również zróżnicowanie na muzykę ludową i artystyczną. W muzyce religijnej okresu diaspory dominuje liryka (psalmy).

Na pograniczu muzyki sakralnej i ludowej plasuje się muzyka chasydów, mistycznego odłamu Żydów ortodoksyjnych. Muzyka chasydów jest zwykle anonimowa, powstawała i była wykonywana zwłaszcza podczas biesiad na dworach cadyków, świątobliwych, charyzmatycznych przywódców (w Polsce przed II wojną światową było np. ok. 100 takich dworów), uświetniała także uroczystości rodzinne. Obecnie jest kultywowana w ośrodkach chasydów w Izraelu, Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy Zachodniej.

Muzyka Izraela. Po 1948 w nowo proklamowanym państwie Izrael zaczęła się rozwijać muzyka łącząca różnorodne nurty. Potrzeba nadania jej charakteru narodowego spowodowała nawiązanie do dawnych żydowskich tradycji, jak również rozwój badań nad folklorem. Elementy muzyki żydowskiej, zarówno synagogalnej, jak i ludowej, były wprowadzane do muzyki artystycznej a do popularyzacji ludowej muzyki żydowskiej przyczynił się musical Skrzypek na dachu J. Bocka i J. Steina. W muzyce światowej wybitną rolę odegrali kompozytorzy pochodzenia żydowskiego, m.in. F. Mendelssohn-Bartholdy, G. Mahler, Schönberg, A. Tansman, G. Meyerbeer, J. Offenbach, także liczni dyrygenci i muzycy wirtuozi.

Muzyka z musicalu „Skrzypek na Dachu”
If I Were a Rich Man

Wykonanie:
Ł.D. 22

piątek, 19 marca 2010

MACA I ŚWIĘTO PESACH

Maca - chleb przaśny, spożywany przez Żydów podczas święta Pesach, zwanego Świętem Niekwaszonego Chleba (Świętem Przaśników). Nawiązuje on do chleba, który spożywali Izraelici przed wyruszeniem z Egiptu. Symbolizuje ich smutny los w Egipcie i wiąże się z pierwotnymi wierzeniami żydowskimi.
Przyrządzany jest ze specjalnie w tym celu przygotowanej mąki, bez użycia zakwasu, którego posiadania w domu podczas święta zakazuje żydowskie prawo religijne. Maca ma postać płaskich placków o kształcie owalnym bądź kwadratowym, a jej powierzchnia jest perforowana, co ułatwia dzielenie. W kuchni żydowskiej przyrządza się wiele potraw z mąki macowej lub macy. Współcześnie macę wyrabia się również maszynowo, wypieka w piecach wyposażonych w palniki zamontowane w komorze wypieku, ale jej używanie podczas święta nie jest zgodne z żydowską ortodoksją.

Przepis:
 Składniki:
• 30 dag mąki
• jedno jajko
• 1 szklanka wody

Sposób przyrządzenia:
Mąkę wymieszać z wodą i jajkiem. Zagnieść ciasto i cienko rozwałkować. Wycinać małą salaterką placki. Piec do 18 minut w temperaturze 180 stopni, do chwili gdy będą miały złotawy kolor.



Święto Pesach
Słowo "pesach" oznacza "przejść", "ominąć". Tej nocy, kiedy anioł Boży przechodził przez Egipt powodując śmierć wszystkich pierworodnych, domy Izraelitów chronione były krwią baranka paschalnego. W następstwie tego, naród Izraela został wypuszczony z niewoli i wyszedł z ziemi egipskiej. Od tamtej pory Pascha upamiętnia ocalenie pierworodnych Izraela od śmierci w Egipcie.
W Izraelu Pesach trwa 7 dni, a w diasporze - 8 dni; poczynając od 14 dnia nisan. Od dnia następnego liczony jest omer - jest to okres 7 tygodni, prawie żałobny, w którym ortodoksyjni Żydzi nie odprawiają wesel, nie strzygą włosów ani się nie golą.
W tygodniu przed świętem Pesach sprząta się bardzo dokładnie domy, aby nie pozostał w nich żaden ślad kwasu (drożdży), wypieku z drożdżami bądź zaczynem, ani resztki jedzenia. Nawet kieszenie ubrań, szczególnie dzieci, są dokładnie oczyszczane z okruszków.
Pierwszy wieczór Paschy, zwany wieczorem sederowym, jest najbardziej uroczystym momentem życia żydowskiego. Spożywa się wtedy w gronie rodziny uroczystą kolację, podczas którego czytana jest Hagada, opowiadająca o wyjściu z Egiptu. Tekst nie jest liturgiczny: istnieją różne Hagady; niektóre współczesne komentują wyzwolenie narodu żydowskiego w świecki sposób. Podczas uczty wychyla się cztery kielichy wina dla upamiętnienia czterech sposobów nazwania wyzwolenia. Jedno z dzieci zadaje pytania dotyczące znaczenia obrzędów Paschy, na które odpowiada głowa rodziny. Następnie biesiadnicy odmawiają psalmy Hallelu.



Maca spożywana podczas sederu

Wykonanie:
J.K.5

LITERATURA JIDYSZ

Aż do XVIII w. literatura jidysz była przede wszystkim twórczością ustną (bajki, przypowieści, piosenki). Do literackich zabytków zaliczyć należy drukowane w języku jidysz wyimki z Biblii przeznaczone dla kobiet. Najpopularniejsza z takich książek pt. Cene urene [hebr. Wyjdźcie i patrzcie] została napisana przez rabina Jaakowa ben Icchaka Aszkenazego (1550–1628) z Janowa Lubelskiego, wydana po raz pierwszy w 1622. W XVIII i XIX w. pojawiła się literatura chasydzka. W jej skład, oprócz hebrajskich rozpraw talmudycznych i komentarzy do Pisma Świętego wchodziły ogłaszane w języku jidysz nauki poszczególnych cadyków, często w formie przypowieści i aforyzmów. Do najpiękniejszych należą opowieści o życiu i naukach Baal Szem Towa: Sziwchej ha-BeSzT (hebr. Chwała Beszta, 1809); a także przypowieści Rebe Nachmana z Bracławia. Icchak Euchel i Aron Wolfsohn, współpracownicy Mosesa Mendelssohna, napisali komedie: Reb Henoch oder was tut me damit [jid. Pan Henoch albo Co z tym począć] oraz Leichcinn und frummerlei [zniemczony jid. Lekkomyślność i bigoteria], wzorowane na purimszpilach. W 1864 Sz.J. Abramowicz, znany pod literackim pseudonimem Mendele Mojcher Sforim, opublikował swoją pierwszą nowelę w języku jidysz na łamach tygodnika “Kol Mewaser” [hebr. Głos Posłańca], dodatku do hebrajskiego pisma “Ha-melic” [hebr. Mówca], wydawanego w Odessie. Popularność jego nowel zaskarbiła mu przydomek “ojca literatury jidysz”. W 2. poł. XIX w. tworzyli dwaj inni klasycy literatury jidysz: Szolem Alejchem i I.L. Perec. Pierwszy był twórcą oryginalnego stylu, czerpiącego z żydowskiego folkloru, łączącego humor ze smutkiem, liryczną zadumę z satyrą. Perec wprowadził do literatury jidysz style literatury europejskiej: nowelę realistyczną oraz dostosowany do kultury żydowskiej modernizm i symbolizm, nazwany “chasydzkim neoromantyzmem”. Do tego drugiego nurtu należał tom nowel Chasidisz (jid. Motywy chasydzkie, 1900) oraz dramaty: Di goldene kejt (jid. Złoty łańcuch, 1903), Bajnacht ojfn altn mark (jid. Nocą na starym rynku, 1906). W dwudziestoleciu między wojennym w prozie i poezji istniał nurt symbolizmu i surrealizmu, którego najwybitniejszym przedstawicielem był I. Manger. Do najwybitniejszych twórców literatury jidysz w tym okresie należą: Sz. Asz, J. Opatoszu, bracia I.J. Singer i I.B. Singer, J. Perle, M. Bursztyn i I. Rabon. . W XX w. zaczęto wydawać drukiem zbiory piosenek, z których część zaliczyć można do folkloru miejskiego, np. Folkstimlech (jid. Na ludową nutę, 1920) M. Gebirtiga. Literatura jidysz zniknęła wraz z polskimi Żydami. Po II wojnie światowej bardzo niewielu twórców pisało w tym języku, m.in. prozaik I.B. Singer w Stanach Zjednoczonych, A. Sutzkever, mieszkający w Izraelu, czy J. Zonszajn i E. Rajzman, publikujący swoje wiersze w Polsce.

Moses (Mojżesz) Mendelssohn (ur. 6 września 1729 w Dessau, zm. 4 stycznia 1786 w Berlinie), filozof żydowski i niemiecki, znany i ceniony pisarz, językoznawca, pierwszy propagator zrównania praw Żydów z ludnością nieżydowską w krajach niemieckich, przyjaciel Gottholda Ephraima Lessinga. Prekursor i przedstawiciel ruchu oświecenia żydowskiego w Europie (haskali).


 Szolem-Alejchem, jid. שלום־עליכם, właśc. Szolem Rabinowicz, ur. 2 marca 1859 (18 lutego starego stylu) w Perejasławiu, zm. 13 maja 1916 w Nowym Jorku, pisarz żydowski, drugi z klasyków literatury jidysz. Pozostawił po sobie spuściznę składającą się z czterdziestu tomów, w tym wiele utworów zostało przetłumaczonych na wszystkie niemal języki świata. Twórczość ta obejmuje powieści, zbiory opowiadań, dramaty, komedie, nowele, humoreski, felietony, książki dla dzieci. Utwór najbardziej znany to Dzieje Tewjego Mleczarza (Tewje der Milchiker), na podstawie którego powstał głośny musical Skrzypek na dachu.

  
Mendele Mojcher Sforim (jid. מענדעלע מוכר־ספֿרים, właśc. Szolem Jakow Abramowicz; ur. 2 stycznia 1836, zm. 8 grudnia 1917) - najstarszy z klasyków nowoczesnej literatury jidysz, jeden z pionierów nowożytnej literatury hebrajskiej. Początkowo pisał po hebrajsku, później w jidysz, po czym powrócił do hebrajskiego, tłumacząc na ten język te swoje dzieła, które powstały w jidysz. Jako pierwszy pisarz doszedł do ujednolicenia języka jidysz ponad dialektami. W swych utworach posługiwał się satyrą i groteską, krytykując małomiasteczkową żydowską mentalność.


Źródła:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Szolem_Alejchem 
http://pl.wikipedia.org/wiki/Moses_Mendelssohn
http://pl.wikipedia.org/wiki/Mendele_Mojcher_Sforim 
http://www.esensja.pl/magazyn/2005/01/iso/07_082.html

Wykonanie:R.S. 34

KINEMATOGRAFIA IZRAELSKA

Kinematografia izraelska

Jeszcze niedawno filmy z Izraela można było zobaczyć jedynie na festiwalach kina żydowskiego. Dziś są one doceniane na arenie międzynarodowej. Dlaczego?

Realizacja filmów na terenie Izraela rozpoczęła się na początku XX wieku, jednakże pierwszymi produkcjami były filmy propagandowe. Ich zadaniem było stworzenie obrazu mężnego “nowego Hebrajczyka”, który wyparłby ze społecznej świadomości wizerunek słabego, tchórzliwego Żyda z diaspory. Po uzyskaniu niepodległości powstało kilka małych wytwórni filmowych, ale zrealizowane w nich filmy nie dotarły do szerszej widowni.

Powstanie filmu Salah Shabati w 1964r. było momentem przełomowym. To wydarzenie uważa się za narodziny izraelskiego przemysłu filmowego. Od tej pory w kinie Izraela dominowały głównie filmy typu bureka. Nazwa ta pochodzi od słodkiej bułeczki i jest używana dla określenia niskobudżetowych komedii, w których występują stereotypowe postacie: leniwi i wulgarni Sefardyjczycy (Żydzi mieszkający na Półwyspie Iberyjskim), rywalizujący ze snobistycznymi, pozbawionymi poczucia humoru i nudnymi Aszkenazyjczykami (Żydzi zamieszkujący Europę środkową i wschodnią).

Od Kultura żydowska

Oczywiście ciekawsze obrazy pojawiały się już pod koniec lat 80 (np. „Lato Avii” o dzieciach ofiar Holocaustu, które próbują normalnie żyć w współczesnym Izraelu), jednak dopiero rok 2000 można uznać za symboliczną datę przełomu. „W poprzednich dekadach pomysł na film był prosty - mówił w jednym z wywiadów złośliwie Etgar Keret, izraelski pisarz i reżyser - Musiał być na ekranie jakiś Arab, wychowanek kibucu, najlepiej ocalony z Holocaustu, a czasem jeszcze imigrant. Ta nuda, patos i pycha reżyserów moralistów musiały się kiedyś skończyć.” W roku 2000 w życie weszła ustawa o kinematografii. Dzięki niej Izraelska Fundacja Filmowa zyskała pieniądze na produkcje filmów i unowocześnianie szkół filmowych. Zmieniła się także mentalność reżyserów. „Zamiast mówić o Izraelu, reżyserzy zaczęli opowiadać o mikroświecie wokół siebie - uważa Etgar Keret. - Zamiast dywagować o religii czy polityce, pokazują ją jako tło życia zwykłych ludzi. I nie boją się już uciekać od stereotypów, prowokować, a nawet łamać tabu.”

Kilka tytułów

Meduzy (2007r.)

Film został wyreżyserowny przez Shire Geffen oraz jej męża Edgara Kereta. Porusza on problemy młodego pokolenia Izraelitów, a w szczególności Izraelitek. Jest to historia trzech kobiet, z których każda zmaga się z inną traumą. Batya została właśnie porzucona przez chłopaka. Siedzi w wielkim mieszkaniu pogrążona w depresji. Karen miała spędzić miesiąc miodowy na Karaibach, ale z powodu pomyłki wegetuje z nowym małżonkiem w obskurnym pokoju w Tel Awiwie. W tych niesprzyjających warunkach więź łącząca młodych małżonków wystawiona zostaje na ciężką próbę. Jest jeszcze Joy, Filipinka próbująca w Izraelu zarobić na ściągnięcie do kraju swojego ukochanego synka. Kobieta opiekuje się niedołężnymi i właśnie trafił jej się wyjątkowo nieprzyjemny przypadek. Trzy pozornie banalne historie rozgrywające się w tym samym czasie i miejscu.
Film został nagrodzony Złotą Kamerą na festiwalu w Cannes.

Od Kultura żydowska

Drzewo cytrynowe (2008r.)

Reżyserem tego filmu jest Eran Riklis. Tłem dla akcji filmu są spory między Izraelem, a Palestyną. Główną bohaterką jest Salma – palestyńska wdowa. Pewnego dnia do domu naprzeciwko jej zagajnika drzew cytrynowych wprowadza się ważna osobistość - sam izraelski Minister Obrony. W krótkim czasie izraelskie siły bezpieczeństwa oświadczają, że drzewa Salmy stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa ministra i żądają ich wycięcia. Wdowa, razem z młodym prawnikiem szuka sprawiedliwości w sądach. Jej determinację zauważa nieszczęśliwa żona ministra. Pomimo dzielących je różnic dwie kobiety znajdują nić porozumienia.
Film zdobył wyróżnienie na festiwalu w Berlinie.

Od Kultura żydowska

Beaufort (2007r.)

Film Josepha Cedara jest uważany za jeden z największych sukcesów kina izraelskiego. Opowiada historię Liraza Liberti, 22-letniego dowódcy i jego żołnierzy, oczekujących na opuszczenie bazy wojskowej „Beaufort” w Libanie. Baza jest wciąż pod obstrzałem wroga, kiedy Liraz przygotowuje jej wysadzenie. Ma zniszczyć wszystko to, w obronie czego ginęli jego towarzysze broni i przyjaciele. Film nie koncentruje się na wojnie, scenach walki, ale na tematach ideologicznych i psychologicznych .
Obraz był nominowany do Oskara (obok „Katynia” Andrzeja Wajdy), a dostał od jury Srebrnego Niedźwiedzia.

Od Kultura żydowska

Bańka mydlana (2006r.)

Film Eytana Foxa jest chyba jedną z najodważniejszych produkcji Bliskiego Wschodu. Opowiada bowiem o miłości jaka rodzi się między Izraelczykiem i Palestyńczykiem. Trójka młodych ludzi: dziewczyna o imieniu Lulu i jej dwóch homoseksualnych przyjaciół mieszkają pod jednym dachem. I nagle w ich świat wkracza Ashram, Palestyńczyk, w którym ze wzajemnością zakochuje się Noam. Zaczyna się ukrywanie Ashrama, tworzenie mu drugiej tożsamości – izraelskiej, tak, by mógł swobodnie funkcjonować w Tel Awiwie.
Film został wyróżniony na festiwalu w Berlinie.

Od Kultura żydowska

Warto zobaczyć:

W dniach 9-10 kwietnia 2010r odbędzie się w warszawskim kinie Kinoteka 2 edycja Festiwalu Kina Izraelskiego. Więcej informacji pod adresem http://www.kolnoa.pl/pl/


Bibliografia:

http://wyborcza.pl/1,101708,5167903.html
http://wikipedia.org/wiki/The_Bubble_%282006_film%29
http://en.wikipedia.org/wiki/Beaufort_%28film%29
http://en.wikipedia.org/wiki/Jellyfish_%28film%29
http://en.wikipedia.org/wiki/Lemon_Tree_%28film%29
http://www.filmweb.pl/
http://www.arabia.pl/content/view/292283/107/
http://www.schorr.edu.pl/index.php?

Wykonanie:
A.C. 1, S.M. 8

ŚWIĘTA ŻYDOWSKIE

Najważniejsze żydowskie święta:

-Rosz ha-Szana – Żydowski Nowy Rok. Święto to upamiętnia dzień 6 października 3761 p.n.e., kiedy to według tradycji żydowskiej Bóg ukończył tworzenie świata a także przypomina o sądzie Bożym. W dniu Rosz ha-Szana Bóg studjuje księgi, w których spisane są wszystkie czyny człowieka, żeby następnie na ich podstawie ocenić, czy zapisać Żyda w księdze. Żydzi mają 10 dni (Jamim Noraim) na pokutę za swoje wszystkie grzechy.

-Jom Kippur (Dzień Pojednania) – Święto kończące Dni Grozy. Tego dnia wszyscy Żydzi mają obowiązek nosić białe ubrania.

-Sukkot – Radosne święto rozpoczynające się pięć dni po Jom Kippur upamiętniające mieszkanie w szałasach podczas wędrówki do ziemi obiecanej po ucieczce z Egiptu. Sukkot trwa siedem dni, a święto wieńczy dzień ósmy tzw. Simchat Tora ("Radość Tory"), w którym obnoszone są w radosnej procesji zwoje Tory siedmiokrotnie wokół synagogi.

-Pesach (Pascha) – Święto upamiętniające wyprowadzenie przez Mojżesza Żydów z niewoli egipskiej. Trwa 7 dni w Izraelu a 8 w rozproszeniu (diasporze). W czasie Pesach odbywa się uroczysta rodzinna kolacja, w czasie której czyta się opowiadanie o wyjściu Żydów z Egiptu.
Tradycyjnymi potrawami są: pieczony udziec z kością (symbolizujący ofiarę z baranka) oraz jajka. W czasie Paschy zakazuje się jedzenia chleba na zakwasie, zamiast którego spożywa się macę.

-Szawuot
– Święto upamiętniające wręczenie Tory Mojżeszowi na górze Synaj oraz zaakceptowaniu jej przykazań. Święto to wypada siedem tygodni po Pesach (wzdarzenie na górze Synaj miało miejsce 50 dni po wyjściu z Egiptu). Jest to również święto żniw.

-Chanuka – Radosne święto upamiętniające powstanie Machabeuszów, które miało miejsce w Judei w latach 167 – 160 p.n.e. W czasie Chanuki obowiązuje zakaz poszczenia a najważniejszym rytuałem jest zapalenie lampy chanukowej.

-Purim – Święto upamiętniające uchronienie Żydów od masakry, którą zaplanował doradca i prawa ręka perskiego króla, Haman. Zarówno mężczyźni jak i kobiety muszą tego dnia dwukrotnie wysłuchać w trakcie tego jednodniowego święta publicznego odczytania Zwoju Estery, w którym opisane jest to wydarzenie.

-Tamurz – Dzień rozpoczynający trzytygodniowy post przygotowujący do Tisza be-Aw.

-Tisza be-Aw – Święto upamiętniające zburzenie świątyni w Jerozolimie. Tego dnia obowiązuje całodobowy post, w czasie którego nie wolno ani się posilać, ani gasić pragnienia. Zakazane jest także mycie się, płukanie ust, używanie kosmetyków, noszenie nowej odzieży i skórzanego obuwia.

Wykonanie:
P.G. 2

CYMES, MACA, KUGEL

Cymes - wspólna nazwa kilku potraw żydowskich, które najczęściej podaje się jako rodzaj deseru. Cymesem w środkowej i wschodniej Polsce najczęściej nazywano potrawę, która jest rodzajem słodkiego gulaszu, najczęściej zawierającego w swoim składzie podsmażaną marchewkę. Cymes ma zazwyczaj barwę pomarańczową lub czerwoną i jest zawsze słodki. Istnieją rodzaje cymesu, które są daniem głównym i zawierają mięso oraz rodzaje które zawierają tylko warzywa i owoce i są podawane jako deser. Cymes, oprócz podsmażanej marchewki może zawierać ziemniaki, pomidory, bakalie, wołowinę, kurczaka, ananasa, jabłka, suszone śliwki i ogólnie wszystko co jest koszerne, jest akurat pod ręką i dobrze komponuje się ze smażoną marchewką na słodko. Danie to było szczególnie charakterystyczne dla święta Rosz ha-Szana, gdyż wierzono, że czym słodszy cymes zostanie wtedy podany tym "słodszy" będzie kolejny rok.

www.ugotuj.to/przepisy_kulinarne        Od Kultura żydowska
Rosz ha-Szana, Rosz Haszana- jest pierwszym dniem kalendarza żydowskiego, przypada w siódmym miesiącu roku, czyli miesiącu Tiszri. Według tradycji żydowskiej w dzień Rosz Haszana Najwyższy otwiera Księgi i zapisuje w nich przyszłość całej ludzkości oraz każdego człowieka z osobna, według jego win i zasług. Przygotowania do tego dnia rozpoczynają się już miesiąc wcześniej, w miesiącu Elul.

Przepis na "Cymes z marchwi "

Składniki:
-Marchew - 60 dag
-Rodzynki -15 dag
-Cukier -10dag
-Miód - 10 dag
-Cynamon do smaku

Sposób przygotowania:
Oczyszczoną i opłukaną marchew pokroić w kostkę i gotować w wodzie z dodatkiem cukru. Gdy marchew stanie się na wpół miękka dodać rodzynki oraz miód i gotować do miękkości i zagęszczenia. Dodać cynamon do smaku.


Maca – chleb przaśny, spożywany przez żydów podczas święta Pesach. Nawiązuje on do chleba, który spożywali Izraelici przed wyruszeniem z Egiptu. Przyrządzany jest ze specjalnie w tym celu przygotowanej mąki, bez użycia zakwasu, którego posiadania w domu podczas święta zakazuje żydowskie prawo religijne. Mąkę pszenną miesza się z wodą i piecze przez około osiemnaście minut, licząc od chwili wyrobienia ciasta. Ma ona postać płaskich placków o kształcie owalnym bądź kwadratowym. Współcześnie macę wyrabia się również maszynowo, wypieka w piecach wyposażonych w palniki zamontowane w komorze wypieku, ale jej używanie podczas święta nie jest zgodne z żydowską ortodoksją.

www.wikipedia.pl                    Od Kultura żydowska
www.ekai.pl                            Od Kultura żydowska

Pascha (Pesach, 'przejście', jidysz Pajsoch, Pejsoch, – święto żydowskie obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Żydów z niewoli egipskiej. W Izraelu trwa 7 dni, a w diasporze - 8 dni; poczynając od 14 dnia nisan. Od dnia następnego liczony jest omer - jest to okres 7 tygodni, prawie żałobny, w którym ortodoksyjni żydzi nie odprawiają wesel, nie strzygą włosów ani się nie golą.

Kugel- tradycyjne żydowskie danie. Może być zarówno dodatkiem do dania głównego (zapiekanka ziemniaczana z jajkami i cebulą), jak i deserem (makaron lub ryż z owocami i orzeszkami na bazie jajek). Wymawiane jest kugel albo kigel w zależności od tradycji rodzinnych.

www.brogan.com  Od Kultura żydowska

Przepis na "Kugel z rodzynkami"

Składniki:
-10 dag ryżu
-10 dag cukru
-5 dag rodzynek
-750 ml mleka
-3 jajka
-1 torebka cukru waniliowego
-masło do wysmarowania formy

Sposób przygotowania:
Ryż ugotować bez soli, a następnie wymieszać z żółtkami, rodzynkami i zalać mlekiem. Dodać cukier, cukier waniliowy i starannie wymieszać. Białko ubić na sztywno i połączyć z masą. Całość przełożyć do naczynia żaroodpornego wysmarowanego tłuszczem i piec 30 min w piekarniku nagrzanym do temp 200 st.


Wykonanie:
J.K. 3, O.S. 11, P.W. 15, D.Z. 36

czwartek, 18 marca 2010

LITERATURA HEBRAJSKA

Literatura hebrajska obejmuje piśmiennictwo w języku hebrajskim od II tysiąclecia p.n.e. Oczywiście najważniejszym dziełem starohebrajskiej literatury jest Tanach (Pismo Święte)

W średniowieczu tworzyli między innymi Saadia Gaon na Bliskim Wschodzie, Ibn Ezra, J. Halewi, Ibn Gabirol, Majmonides w Hiszpanii. Poeta żyjący we Włoszech na przełomie XIII i XIV wieku, Immanuel da Roma, wprowadził do literatury hebrajskiej sonet i konwencje stylistyczne wczesnego renesansu. Wiek XVI przyniósł szerokie upowszechnienie tekstów biblijnych, tłumaczonych na wszystkie języki europejskie. Był to jednakże czas upadku literatury hebrajskiej.
Wraz z rozwojem Haskali (Żydowskiego Oświecenia) nastąpił gwałtowny rozwój literatury nowohebrajskiej. Idee oświecenia propagował miesięcznik "Ha-Measef" (1784-1811), założony w Niemczech przez M. Mendelssohna, przy współpracy J. Satanowa, S. Cohena, J. Euchela, M. Herza. Hebrajską poezję nowego okresu zapoczątkował M.Ch. Luzzatto. Autorem pierwszej powieści w języku hebrajskim był A. Mapu. Wraz z powstaniem państwa Izrael nastąpiło bardzo wiele zmian w literaturze hebrajskiej. We własnym niezależnym i niepodległym państwie swobodnie tworzyli żydowscy pisarze i poeci.
Proza i poezja czerpały motywy, obrazy oraz bogactwo ekspresji z Biblii i innych żydowskich źródeł (Miszna, Talmud) oraz tradycji żydowskiego narodu w Diasporze.

Źródła:


Wykonanie:
W.S. 12

USZY HAMANA I ŚWIĘTO PURIM

CZYM SĄ USZY HAMANA?
Hamantaszen to nazwa w języku jidisz i w zasadzie znaczy nie uszy lecz kieszenie Hamana, nie wiadomo dlaczego akurat taka nazwa jidisz przylgnęła do ciasteczek, gdyż tradycyjnie ciastka te uważane są za uszy- jak to określa hebrajska nazwa ciasteczek: oznej Haman, a nie kieszenie Hamana. Oznej Haman to kultowy wypiek na święto Purim jest także jednym ze składników paczek żywnościowych, które tradycyjnie od czasów starożytnych (zon. ks. estery 9:19) Żydzi przesyłają sobie
nawzajem w święto Purim (miszloach manot).

ŚWIĘTO PURIM
Święto Purim ma charakter karnawałowy i jest chętnie obchodzone także przez niereligijnych Żydów. Uczestnicy przebierają się w kostiumy, często mężczyźni w kobiece, a kobiety w męskie. W tym dniu wielu religijnych Żydów popełnia ograniczone wykroczenia przeciwko prawu żydowskiemu. Zakładane są maski. Tradycyjnie dzieci chodzą od domu do domu i odgrywają przedstawienie Purim Spiel, oparte na historii Estery, natomiast studenci w satyryczny sposób objaśniają naukę żydowską. Obyczaj nakazuje spełniać w święto dobre uczynki, posyłać prezenty z pokarmów ubogim osobom
W tym dniu czytana jest w synagodze Księga Estery. Ilekroć pada słowo "Haman", zebrani hałasują, tupią, grzechoczą kołatkami. Po południu spożywa się posiłek świąteczny. Tradycyjnie spożywa się trójkątne słodkie bułeczki z makiem, zwane "uszami Hamana" (hamentaszen). Obowiązkiem religijnym jest w ten dzień pić alkohol aż do momentu, w którym nie można będzie rozróżnić wznoszonych okrzyków: "Niech będzie błogosławiony Mordechaj" i "Niech będzie przeklęty Haman" - Adlojada.

Historia ta opowiada o królu Achaszweroszu (Aswerus), królowej Esterze (Hadassa), jej przybranym ojcu Mardocheuszu (Mordechaj) i ministrze Hamanie. Żyd Mardocheusz wbrew poleceniu króla nie oddawał pokłonu Hamanowi (prawdopodobnie z powodów religijnych); z tego powodu Haman postanowił skazać na zagładę wszystkich Żydów. Los wskazał na 13 dzień adar jako datę zagłady. Dowiedziawszy się o tym planie Estera zwróciła się do króla z prośbą o zmianę tej decyzji. W konsekwencji Hamana, jego rodzinę oraz innych wrogów Żydów spotkała śmierć, jaką gotowali dla Żydów w tymże dniu. Zdarzenie to opisuje biblijna Księga Estery - Megilat Ester (Est 9:25-32).

JAK ZROBIĆ HAMANTASZEN?
Składniki na ciasto:
250 g mąki
150 g masła
1 jajko
125 g cukru brązowego
3 łyżki wody
1 torebka cukru waniliowego 1 łyżeczka proszku do pieczenia
Masło rozetrzyj do konsystencji piany, dodając jajko, 3 łyżki wody, cukier brązowy i waniliowy. Utrzyj wszystko na gładką masę, dosypując powoli mąkę wymieszaną z proszkiem do pieczenia. Zagnieść gładkie ciasto, zawinąć w folię i odstawić na 30 minut w chłodne miejsce.
Przygotować masę.
Składniki na masę:
300 g maku
125 g miodu
45 cukru brązowego
40 g mielonych migdałów (mączka migdałowa)
Sok z 1 cytryny
½ szklanki wody
1 żółtko do posmarowania
Starta skórka z cytryny
Szczypta soli
Do maku dolej wodę. Dodaj miód, cukier i sól. Gotuj 5 minut na małym ogniu, stale mieszając. Ostudź i wymieszaj migdały, sok i skórkę z cytryny.
Rozwałkuj cienko ciasto na posypanej mąką stolnicy i wytnij koła o średnicy ok. 8 cm. Na środek każdego krążka nakładaj odrobinę nadzienia, zwilż brzegi wodą i uformuj trójkąt. Brzegi mocno dociśnij i posmaruj żółtkiem. Rozłóż na blasze wyłożonej papierem do pieczenia i piecz ok. 20 min. w rozgrzanym piekarniku do 180 stopni z termoobiegiem.

Od Kultura żydowska

Bibliografia:

Wykonanie:
J.G. 24, M.S. 33

ROSZ HA-SZANA

Rosz ha-Szana, czyli Żydowski Nowy Rok, może mieć miejsce w okresie od 5 września do 5 października kalendarza gregoriańskiego, czyli na 1 miesiąc kalendarza żydowskiego, Tiszri. Święto to upamiętnia stworzenie świata przez Boga w 6 dni, które według Żydów przypada na 6 października 3761 p.n.e. Jednakże, wedle Talmudu, święto to upamiętnia stworzenie nie świata a człowieka.

Rosz ha-Szana znane jest też jako „dzień sądu” oraz „dzień pamięci”. Wtedy bowiem Bóg zasiada na swym tronie i otwiera księgę, zapoznając się z występkami poszczególnych Żydów. Na ich podstawie Bóg zapisuje Żyda w „księdze”. Osoba zapisana w księdze będzie żyć dalej i cieszyć się tym faktem piętnastego dnia Tiszri w czasie radosnego święta Sukkot.

Z założenia każdy Żyd jest zapisywany w „księdze”. Wynika to z tego, że Rosz ha-Szana rozpoczyna dziesięciodniowy okres „dni grozy” – Jamim Noraim. W tym okresie Żyd stara się przebłagać Boga za wszystkie swoje grzechy i występki. Robi to poprzez rozszerzone w tym okresie modlitwy oraz przestrzeganie wszystkich praw bez wyjątku.

Szabat odbywający się w czasie „dni grozy” nazywamy „szabatem powrotu”. W tym dniu Żydzi powinni skupiać się wyłącznie na Torze, w ten sposób pokutując za swoje grzechy i zaniedbania w czasie innych, zwyczajnych szabatów. Oprócz tego jedyne zmiany w obchodzeniu szabatu dotyczą odmawianych modlitw, które są zależne od praw „dni grozy”.

„Dni grozy” wieńczy Jom Kippur – Dzień Pojednania. W tym dniu obowiązuje 6 dodatkowych zakazów. Z tego powodu w tym czasie obowiązuje ścisły post oraz nie wolno nosić skórzanego obuwia, myć się, perfumować się i używać olejków, odbywać stosunków płciowych i korzystać z pieniędzy. Dodatkowo, w Jom Kippur trzeba nosić białe ubrania (w przypadku mężczyzn Kittel - białą szatę).


Autostrada w Tel Awiwie w dniu Jom Kippur
Od Kultura żydowska

Bibliografia:

Wykonanie:
K.P. 10

CHAROSET

Charoset jest jedną z potraw spożywanych pierwszego dnia obchodów święta Paschy, upamiętniającego wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej. Jest łatwy w przygotowaniu – w swej najprostszej postaci zawiera tarte jabłka, siekane orzechy, cynamon i odrobinę wina. Charoset, jak każda z potraw podawanych podczas uczty seder, ma istotne znaczenie symboliczne – wyglądem powinien przypominać glinę wymieszaną ze słomą, z której niegdyś żydowscy niewolnicy wyrabiali cegły przy budowie twierdz na rzecz faraona, o czym mówi fragment Księgi Wyjścia:
„Budowano wówczas dla faraona miasta na składy: Pitom i Ramses. Ale im bardziej go uciskano, tym bardziej się rozmnażał i rozrastał, co jeszcze potęgowało wstręt do Izraelitów. Egipcjanie bezwzględnie zmuszali synów Izraela do ciężkich prac i uprzykrzali im życie uciążliwą pracą przy glinie i cegle oraz różnymi pracami na polu. Do tych wszystkich prac przymuszano ich bezwzględnie.” (Wj 1, 11-14)


Wykonanie:
J.S. 29

środa, 17 marca 2010

POCZĄTKI KULTURY ŻYDOWSKIEJ W POLSCE

Najwcześniejsza wzmianka o Żydach w Polsce pochodzi z X w. n.e. - Ibrahim Ibn Jakub, autor pierwszego opisu państwa Mieszka I, wzmiankuje odwiedzających Polskę kupców żydowskich. Byli to handlarze niewolników słowiańskich, którzy dostarczali ich do krajów arabskich, a także do Europy Zachodniej. Często ich rola polegała również na przekazywaniu interesujących dla islamskich kalifów informacji z państw chrześcijańskich.

O wyznawcach judaizmu wspomniano także w polskiej kronice z XI wieku. Najprawdopodobniej zamieszkiwali oni Gniezno oraz Przemyśl, gdzie została utworzona pierwsza stała żydowska wspólnota na terenie kraju Piastów.

Na przełomie XI i XII wieku rozpoczęła się masowa migracja Żydów z Europy Zachodniej do Polski. Spowodowana była ona prześladowaniami Izraelitów związanymi z wyprawami krzyżowymi. Do przebywania w państwie rządzonym ówcześnie przez Bolesława Krzywoustego Żydów zachęcała przede wszystkim panująca w kraju tolerancja oraz ich specjalny status. Polska stała się największym skupiskiem ludności żydowskiej w Europie.

Wyjątkowego traktowania Izraelitów na terenie państwa Piastów dowodzi między innymi tak zwany Statut Kaliski, który został nadany Żydom przez księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego w 1264 roku. Trzydziestosześciopunktowy dokument zapewnia im ochronę przed jakąkolwiek dyskryminacją i prześladowaniami szczegółowo określając surowe kary za pobicie, zranienie lub zabicie wyznawcy judaizmu, zasady osądzania sporów między Żydami a chrześcijanami oraz nakazując pomoc Izraelicie w przypadku np. nocnego napadu. Statut zawiera też zapisy gwarantujące Żydom wolność wyznania, podróżowania i handlu i regulujące zasady zastawiania u nich przedmiotów.

Wymownym przykładem wysokiego znaczenia, jakie uzyskiwali Żydzi w Polsce jest fakt bicia przez nich królewskiej monety w końcu XII wieku. Wtedy to w wielkopolskiej dzielnicy Mieszka Starego wypuszczono emisję denarów z legendą opisową w języku hebrajskim. O rozmiarach i długotrwałości emisji świadczy użycie kilku różnych stempli menniczych.

Już od momentu pojawienia się Żydów w Polsce zauważalna była tolerancja wobec nich – tolerancja rozumiana nie tylko jako brak dyskryminacji, ale też jako prawnie zagwarantowaną ochronę, niezależność oraz miejsce w gospodarce państwa. Przecież to o Polsce szesnastowieczny rabin krakowski Mojżesz ben Israel Isserles powiedział, że jeśliby Bóg nie dał jej Żydom jako schronienia, los Izraela byłby rzeczywiście nie do zniesienia.

Źródła:
http://judaizm.prv.pl/
http://dziedzictwo.ekai.pl/

Wykonanie:
K.W. 16

HOLOKAUST I POWSTANIE W GETCIE WARSZAWSKIM

Holokaust - to tak naprawdę nazwa ofiary, spalonej doszczętnie, którą Żydzi składali na ołtarzu w czasach Starożytności. W czasie II wojny światowej termin ten stał się określeniem na masowe mordowanie ludności żydowskiej przez hitlerowskie władze III Rzeszy oraz jej sojuszników w okresie II wojny światowej.

Naziści uznali, że ludność narodu żydowskiego nie ma prawa żyć, a masowe ludobójstwo starannie zaplanowali. Początkowo rozważano wysiedlenie europejskich Żydów np. za Ural lub na Madagaskar jednak projekt ten oceniono jako niemożliwy do zrealizowania. Najpierw Niemcy odbierali Żydom prawa do: chodzenia po chodnikach, jazdy na rowerze, przebywania w parku, wejścia do kawiarni, restauracji, korzystania z komunikacji miejskiej i kolejowej. Żydzi musieli uczęszczać do specjalnych szkół. Poza miejscem zamieszkania mogli przebywać jedynie w ściśle określonych godzinach. Praktycznie zupełnie pozbawiono ich możliwości godziwej pracy zarobkowej. Nakazano im także noszenia specjalnych opasek z gwiazdą Dawida na ramieniu. Ułatwiało to ich piętnowanie, prześladowanie przez hitlerowskich żołnierzy. Masowo demolowano i rabowano sklepy żydowskie, palono synagogi, uniemożliwiano obchodzenie świąt religijnych.

Dokładna liczba żydowskich ofiar Holokaustu nie jest znana z powodu systematycznego niszczenia archiwów i zacierania śladów przez władze niemieckie w obliczu klęski wojennej (zwykle mówi się jednak o 6 milionach ofiar).Od października 1939 roku Niemcy zaczęli tworzyć specjalne dzielnice mieszkalne dla Żydów - getta. Później otaczano je murem i drutem kolczastym tak, aby ludność aryjska nie miała z nimi żadnego kontaktu.

Getto warszawskie zostało utworzone przez okupacyjne władze hitlerowskie 12 października 1940 roku. Powstało na wydzielonym, otoczonym murem od reszty miasta terenie o powierzchni ok. 2,6 km². Później obszar getta był pomniejszany. W styczniu 1941 roku zamknięto w nim ok. 400 tys. Żydów. Maksymalną liczbę ludności – ok. 460 tys. osiągnęło getto w marcu 1941. W getcie panowały bardzo ciężkie warunki życia oraz terror. Dopuszczano się wielu okrucieństw oraz przeprowadzano liczne masowe egzekucje.

Plan getta warszawskiego

Powstanie w getcie warszawskim – Było to zbrojne wystąpienie żydowskich podziemnych formacji zbrojnych.
Wybuchło w wigilię żydowskiego święta Paschy, 19 kwietnia 1943 – w momencie, gdy w wyludnionym już getcie znajdowało się tylko ok. 50-70 tysięcy ludzi (wobec niemal pół miliona w szczytowym okresie jego zaludnienia). Miało miejsce podczas zarządzonej przez Heinricha Himmlera akcji ostatecznej likwidacji getta. Gdy na teren getta weszły niemieckie oddziały wojskowe i policyjne oraz wspierające je formacje kolaboranckie, powstańcy otworzyli do nich ogień.
Powstanie było desperackim aktem wyboru godnej śmierci z bronią w ręku, jak i odwetu na prześladowcach przez garstkę kilkuset bojowników.
Żydowską Organizacją Bojową dowodzili - Mordechaj Anielewicz i Marek Edelman, Żydowskim Związkiem Wojskowym - Paweł Frenkl i Leona Rodal.
Wspierały ich polskie organizacje podziemne.
Ze względu na swoje symboliczne znaczenie, powstanie w getcie warszawskim uważane jest przez naród żydowski za jedno z najważniejszych wydarzeń w jego historii.
Wg niemieckich szacunków, w starciach zginęło ok. 7000 Żydów, ponad 6000 spłonęło żywcem, ok. 50 000 wywieziono do Treblinki. W trakcie tłumienia powstania hitlerowcy dopuszczali się wielu okrucieństw i zbrodni na mieszkańcach getta oraz przeprowadzali liczne masowe egzekucje. Straty strony niemieckiej podane przez dowodzącego Jürgena Stroopa wyniosły 16 zabitych i 85 rannych.

Żydzi schwytani przez SD podczas tłumienia powstania (jedno z najsłynniejszych zdjęć II wojny światowej)

Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: "Ci bandyci stawiali zbrojny opór"

Oryginalny niemiecki podpis: "Siłą wydobyci z bunkrów"

Oryginalny niemiecki podpis: "Bandyci zgładzeni w walce"


Pomnik bohaterów Getta w Warszawie

Warto zobaczyć:
http://holocaust-pamiec.blog.onet.pl/
http://izrael.badacz.org/historia/szoa_powstanie.html

Oraz obejrzeć filmy:
"Krajobraz po bitwie" A. Wajda
"Lista Schindlera" S. Spielberg
"Życie jest piękne" R. Benigni
"Pianista" R. Polański
"Europa, Europa" A. Holland
"Lektor" S. Daldry
"Korczak" A. Wajda

Źródła:
http://historia.pgi.pl/holocaust.php
http://mojasd.ovh.org/holocaust/filmografia.htm

Wszystkie zdjęcia pochodzą ze strony:

Wykonanie:
A.N. 9

SZABAT

Podczas Szabatu nie przestrzeń, ale czas zostaje uświęcony. Judaizm stworzył świątynię, do której nie potrzeba przychodzić, bo przemieszcza się razem z człowiekiem. Świątynię, która istnieje wszędzie tam, gdzie pojawia się choćby jeden wyznawca judaizmu; wędrującą razem z nim, bo istniejącą trwale nie w przestrzeni, ale w czasie.

Tą świątynią jest Szabat.

Celem Szabatu nie jest wstrzymywanie się od pracy. Nie wykonywanie w Szabat pracy jest środkiem do celu, a nie samym celem. Celem Szabatu nie jest odpoczynek. Odpoczynek jest tylko „produktem ubocznym” Szabatu.
Celem Szabatu jest właśnie uczynienie z tego dnia świątyni w czasie: „Pamiętaj stale o dniu Szabatu, aby go uświęcać” (Szemot/Wyjścia 20:8).

Uświęcanie Szabatu jest celem Szabatu. W czasie Szabatu znajdujemy się w „świątyni” – i w tym czasie Tora wymaga, abyśmy zachowywali się i postępowali jak w świątyni.

Bóg dokonał aktu stworzenia. Siódmego dnia zaprzestał kreacji. Konsekwentnie więc w Szabat zakazane nie jest wcale wykonywanie wszystkich czynności, ale wyłącznie czynności kreacyjnych: polegających na wytwarzaniu, stwarzaniu i przekształcaniu. Miszna wymienia 39 głównych kategorii takich czynności (melahot) zabronionych w Szabat.

Jednocześnie prawa judaizmu ustanawiają wiele micwot (przykazań), których wypełnienie jest konieczne, aby uświęcić Szabat.

Szabat jest świętem na cześć Boga Stworzyciela i Przymierza, które zawarł z Izraelem. Ma również przypominać Żydom wyzwolenie z niewoli egipskiej. W przykazaniu o Szabacie padają niezwykłe słowa, jak na drugie tysiąclecie p.n.e. Jest tam mowa o równości prawa do odpoczynku dla niewolnika, właściciela i obcego.

Żydzi uważają Szabat za największy dar, jaki otrzymali od Boga. Jest to dla nich dzień harmonii, wewnętrznego uspokojenia i pokoju. Ogromne znaczenie ma również jego mistyczna interpretacja. W Dekalogu określenie święty odnosi się tylko do jednego pojęcia - właśnie Szabatu. Wyznacza mu to najwyższą pozycję w żydowskim życiu religijnym.

Zakaz pracy
Powstrzymanie się od pracy w Szabat stanowi akt wiary. Praca bowiem nierozerwalnie łączy się z ujarzmianiem przyrody, podporządkowywaniem sobie natury. Prowadzi ona człowieka do poczucia, że jest on jedynym panem i stwórca. Szabat ma mu uzmysłowić, że prawdziwym Panem i Stwórcą tego świata jest Bóg.

Zasadniczym problemem przy omawianiu istoty Szabatu jest zdefiniowanie pracy. Nie zawsze oznacza ona bowiem wysiłek fizyczny. Pracę określa się jako działanie, które powoduje zmiany w otoczeniu, a więc działanie często utożsamiane jest z władzą człowieka nad przyrodą. Na podstawie tekstów biblijnych sformułowano listę 39 prac zabronionych w Szabat, po hebrajsku zwanych melahot:
1. orka
2. siew
3. żniwa
4. wiązanie snopków
5. młocka
6. czyszczenie ziarna
7. selekcja ziarna
8. przesiewanie
9. mielenie
10. wyrabianie ciasta
11. wypiek
12. strzyżenie owiec
13. wybielanie skór
14. czesanie (gręplowanie) surowca
15. farbowanie
16. przędzenie
17.-19. operacje tkackie
20. rozpuszczanie przędzy

21. zawiązywanie węzłów
22. rozwiązywanie węzłów
23. szycie
24. darcie tkanin
25. myślistwo, zakładanie pułapek
26. ubój bydła
27. obdzieranie ze skóry
28. uzdatnianie skór
29. skrobanie skór
30. cechowanie z znaczenie
31. krojenie materiału
32. pisanie
33. wycieranie napisów
34. budowanie
35. burzenie
36. rozpalanie ognia
37. gaszenie ognia
38. kończące budowę uderzenie młota
39. przenoszenie ciężarów z obszaru prywatnego w miejsce publiczne, i odwrotnie

Powyższy zbiór zakazanych prac został w Talmudzie poszerzony o tzw. chazerot. Są to czynności, które same w sobie nie łamią zakazu pracy w Szabat, ale są bardzo zbliżone do zakazanych i nie powinny być wykonywane, aby przez nieuwagę nie przekroczyć tej cienkiej bariery (i nie naruszyć nakazów Tory).

Choć melahot w swej pierwotnej formie brzmią nieco archaicznie, to jednak ich współczesna interpretacja i poszerzenie o chazerot pozwala na skuteczne stosowanie w dzisiejszym świecie. Na przykład praca 3. - żniwa. Oznacza ona każde usunięcie rośliny z miejsca, w którym wyrosła, do czego możemy zaliczyć: ścinanie, zrywanie kwiatów, liści, gałęzi, jagód, grzybów, owoców, wyrywanie krzewów rosnących w ziemi lub w doniczkach. Jeśli poszerzymy tę kategorię o chazerot, w jej skład będą wchodzić także np. wchodzenie na drzewo (bo można przy tym złamać gałąź, a to oznacza zrywanie gałęzi, liści), opieranie się o drzewo (bo przez to może spaść owoc - co byłoby czynnością zakazaną), jazda konna (bo w jej wyniku mógłby zostać wyrwany grzyb lub strącony owoc z gałęzi), etc.

Odpoczynek
Szabat nie polega jednak wyłącznie na przestrzeganiu zakazów. W czwartym przykazaniu powiedziane jest „siódmego dnia Pan odpoczął”. Odpoczynek po hebrajsku nazywa się menucha, co oznacza również pogodę, ciszę, pokój, wytchnienie. Menucha to stan, w którym nie istnieje konflikt, walka, nie ma strachu i nieufności. Spełniając przykazania Szabatu religijny Żyd może ten stan osiągnąć.

Szabat jest świętem podniosłym, ale i radosnym. Ma stanowić przedsmak raju, życia w bliskości Boga. Wg Talmudu w tym dniu dna jest człowiekowi dodatkowa dusza - neszama jetera, która przydaje świętości należnej temu dniowi i opuszcza go wraz z zakończeniem święta.

Obyczaje
Na przygotowanie Szabatu należy poświęcić co najmniej jedną czwartą, ale nie więcej niż połowę pieniędzy wydawanych w ciągu tygodnia. Ewentualna pożyczka na ten cel powinna być nieoprocentowana i zwrócona - jako dług honorowy - w pierwszej kolejności. W przygotowaniach powinni brać udział, choćby symbolicznie, wszyscy członkowie rodziny. Przed Szabatem ortodoksyjni Żydzi dokonywali twila - rytualnej kąpieli w mykwie (specjalnym basenie). Wszyscy tego dnia starali się wyglądać czysto i odświętnie. Ze względu na nakaz powstrzymania się od pracy na czas Szabatu zatrudnia się do pomocy nie-Żyda (zwanego „szabes-gojem”), który staje się zazwyczaj blisko związany ze swoimi pracodawcami, będąc traktowany niemal jak członek rodziny.

Przed rozpoczęciem szabatu, w piątkowe popołudnie mężczyźni spotykają się w synagodze na nabożeństwie Kabalat Szabat (hebr. „przyjęcie szabatu”). Obchody szabatu rozpoczyna się rozpaleniem (w piątek, na 20 minut przez zmierzchem) i błogosławieństwem świec. Dokonuje tego zawsze kobieta, zazwyczaj pani domu. Następnie pan domu (po powrocie z synagogi) błogosławi żonę i dzieci, po czym wspólnie zasiadają do stołu. Na stole, przykrytym najlepszym obrusem, stoją dwie świece, wino i dwie chałki przykryte serwetą. Następuje kidusz (błogosławieństwo wina) i każdy uczestnik wieczerzy upija po łyku z kielicha wina. Kolejny etap to obmywanie rąk i dalsze błogosławieństwa. Później ojciec rodziny błogosławi chałkę i każdy bierze po kawałku do zjedzenia. Potem zaczyna się wieczerza.

Tradycyjnie w szabat spożywa się trzy posiłki - w piątkowy wieczór, sobotnie południe i na koniec szabatu, w sobotni wieczór. Szabatowe menu obejmuje najczęściej: ryby (zwykle faszerowany karp lub śledzie), siekana wątróbka z jajkiem, rosół z knedelkami lub farfelkami, kugel (potrawa podobna do anglosaskiego puddingu), cymes (danie z owoców i warzyw) oraz - najbardziej charakterystyczny - czulent (gorące danie z mięsa, ziemniaków, pęczaku, fasoli, cebuli i innych).

Szabat jest świętem radosnym, przeznaczonym dla odpoczynku, rodziny i Boga. Na czas jego trwania zapomina się o codziennych problemach i kłopotach, a koncentruje na tym, co przyjemnego miało miejsce w kończącym się tygodniu. Szabat jest również okazją do studiowania pism religijnych.

Szabat kończy się o zmroku w sobotę uroczystością zwaną hawdala (hebr. "oddzielenie"). Odmawia się wtedy błogosławieństwa nad światłem winem i wonnymi ziołami oraz zapala dwie cienki i splecione hawdalowe świece. Spożywa się również trzeci z szabatowych posiłków - seuda szliszit (skromny, tradycyjnie składający się z chałki, śledzi i piwa). Śpiewa się również zmirot - pieśni podobne do weselnych, żegnające odchodzącą „królową Szabat”.

Wykonanie:
K.G. 23, K.S. 31

MAŁŻEŃSTWA ŻYDOWSKIE

Według tradycji żydowskiej każdy ślub to odnowienie przymierza zawartego na Górze Synaj pomiędzy Bogiem a ludem Izraela oraz wielkie święto dla narzeczonych. Jest przyjęte, że żonę można pozyskać na trzy sposoby: poprzez zawarcie kontraktu małżeńskiego, kontakt fizyczny oraz pieniądze. (Ostatni sposób wiąże się jedynie z podarowaniem wybrance pierścionka zaręczynowego – narzeczona musi znać jego dokładną wartość, aby nie mogła powiedzieć, że została oszukana.) Ze względu na to, że małżeństwo jest niezwykle łatwo zawrzeć, rabini wyznaczyli szereg kar (zwykle zmuszenie do rozwodu lub nagana), jeśli małżeństwo nie zostało poprzedzone odpowiednimi uroczystościami i przygotowaniami.
Rola kobiety żydowskiej jest ograniczona do zajmowania się domem i opieką nad dziećmi.


ELEMENTY ŚLUBU ŻYDOWSKIEGO
KABBALAT PANIM
W dniu ślubu wszystkie grzechy państwa młodych zostają przebaczone, więc mogą oni błogosławić zebranym gościom i przyjaciołom. Z tej okazji urządza się przyjęcie na ich cześć. Zazwyczaj przyjęcia dla panny i pana młodego odbywają się w przylegających do siebie pokojach, ponieważ według tradycji narzeczeni nie mogą się spotykać w ciągu tygodnia poprzedzającego ślub.

Panna młoda zajmuje miejsce na bogato zdobionym tronie i przyjmuje życzenia od rodziny, przyjaciół. Pan młody obchodzi uroczystość poprzez odczytywanie fragmentów Tory oraz śpiewanie pieśni.

BADEKEN
Ceremonia zakładania welonu. Pan młody w towarzystwie gości przybywa na przyjęcie swojej wybranki i przykrywa jej twarz welonem.
Zwyczaj wziął się od zachowania Rebeki, która nałożyła welon przed spotkaniem z Izaakiem.
Welon podkreśla, że kobiety żydowskie cechuje skromność i wskazuje na to, że mężczyznę nie interesuje tylko wygląd kobiety, lecz cechy charakteru, które nie przemijają.

CHUPA
Zdobiony baldachim, podparty czterema palami. Odbywają się pod nim uroczystości zaślubin. Zazwyczaj towarzyszy im atmosfera powagi i podniosłości. Państwo młodzi przybywają na ceremonię w towarzystwie rodziców oraz dziadków.
Od Kultura żydowska


Według Tory małżeństwo to proces dwuetapowy:

KIDDUSZIN – zaręczyny (nałożenie na palec narzeczonej obrączki)
NISU'IN – finalizacja zaślubin (połączenie młodej pary)

Oba etapy łączy KETUBA – kontrakt małżeński, który zawiera informacje dotyczące obowiązków męża wobec żony. Zostaje odczytana zebranym, a następnie trafia w ręce pary młodej.

Od Kultura żydowska

Ostatnim elementem ceremonii jest odmówienie modlitwy Szewa Brachot, czyli Siedmiu Błogosławieństw.

MIEJSCE JICHUD
Miejsce odosobnienia, w którym para młoda obdarowuje się prezentami, może też nacieszyć się chwilą prywatności.

Całą uroczystość wieńczy przyjęcie pełne muzyki, tańca, śpiewów. Ważnym elementem jest odmówienie dziękczynnej modlitwy po posiłkach.

ROZWODY
Jeśli mąż żąda rozwodu, a żona nie wyraża zgody decyzje podejmuje sąd żydowski. Jeżeli natomiast żona żąda rozwodu, sąd może jedynie próbować nakłonić męża do zmiany decyzji.

BIBLIOGRAFIA:

Wykonanie:
A.B. 17

TRADYCYJNE STROJE ŻYDOWSKIE

W życiu każdego Żyda ważną rolę odgrywa jego strój. Jest wiele odłamów judaizmu stąd zróżnicowanie w ubiorze.

Najbardziej ortodoksyjnych Żydów można bardzo łatwo rozpoznać po ubraniu. Mężczyźni noszą czarne kapelusze, zastępowane w szabat przez wspaniałe futrzane czapki. Zakładają białe koszule bez krawata i czarne chałaty (płaszcze noszone głównie przez Żydów Europy wschodniej), noszą brody oraz krótkie włosy z pejsami . Kobiety zawsze ubierają się skromnie i najczęściej w czarnym kolorze. Mężatki noszą na głowie chusty lub kapelusze. Niektóre zakładają peruki, które uważane są za nakrycie głowy.
Rabini najczęściej zakładają czarny garnitur, białą koszulę i jarmułkę. Podczas modlitwy ich ubiór uzupełniany jest w tałes i tefilin.
Żydzi z ugrupowania ultraortodoksyjnego chasydzkiego noszą ciężkie czarne ubrania, futrzane kapelusze oraz gartla, który opasuje brzuch i oddziela święte części ciała od pospolitych. Kobiety noszą peruki i skromne stroje, suknie z długimi rękawami, zapięte wysoko pod szyją. Noszenie peruk przez zamężne kobiety jest od XV wieku uznawane za religijny obowiązek. Kiedyś musiały golić głowy, żeby nosić peruki, współcześnie już nie muszą golić głowy, tylko chowają włosy pod perukę.
Żydzi w czasie modlitwy udają się do synagogi. Udając się do niej zakładają tałes, jarmułkę i tefilin.

Jarmułka


Tałes


Tefilin

Dzięki jarmułkom łatwo jest określić, do jakiej grupy religijnej lub politycznej ktoś się zalicza. Ortodoksyjni Żydzi noszą czarne welwetowe mycki pod czarnymi kapeluszami. Podczas szabatu chasydzi zakładają futrzane kapelusze (shtreimel). Ogromna szydełkowa mycka, często w kolorze białym, wskazuje na chasydów lub którąś z grup ortodoksyjnych - może także wskazywać na skrajnie prawicowych osadników w Izraelu. Umiarkowanie zaangażowani w politykę ortodoksi noszą zazwyczaj gładkie, dzianinowe mycki w spokojnych kolorach (najczęściej odcienie brązu). Członkowie ruchu Mizrachi noszą niewielkie dzianinowe jarmułki, chyba wyłącznie w celu odróżnienia ich od Arabów. Prawicowych religijnych Żydów z partii Mafdal można rozpoznać po bardzo kolorowych myckach, z wielobarwnymi wzorami na brzegach. Takie jarmułki często noszą żydowscy osadnicy. Różnorodność mycek jest bardzo duża.

Nieodzownym elementem każdego święta są stroje rytualne. Na szabat po Bar micwie chłopcy zakładają tefilin i tałes, który symbolizuje wprowadzenie w świat dorosłych.
Tradycyjne stroje obowiązują także podczas uroczystości takich jak ślub czy pogrzeb.
W dniu ślubu młodzi powinni mieć nowe ubrania. Zarówno kobietę, jak i mężczyznę obowiązuje kolor biały, narzeczona powinna zasłonić twarz welonem. Ceremonia ślubu odbywa się pod baldachimem zwanym chupą jest to zdobiona tkanina rozpięta na czterech słupkach. Zdobienia to wizerunki gwiazd, co jest aluzją do licznego potomstwa.
Zmarłemu zakłada się na głowę biały lniany kaptur, białe płócienne ubranie spodnie, koszulę i kitel. Rękawy koszuli i nogawki spodni są zaszyte.Wszystko jest związywane lnianym sznurem. Ostatni węzeł zawiązuje się w kształt trójramiennej litery Szin. Najbliżsi zmarłego na znak żałoby rozdzierają swoje ubrania jest to symboliczne naderwanie klap płaszcza. Przez siedem dni nie można myć włosów, podczas żałoby nie można kupować nowych rzeczy. Żałoba trwa rok.

Potrawa, którą przygotowałem:
Nadziewane ciastka w kształcie trójkąta mają symbolizować nakrycie głowy noszone przez Hamana, doradcę króla Persji, zarazem wroga ludności żydowskiej.
Podawane są podczas święta Purim.
Purim to święto Estery, obchodzone 14 dnia Adar ku czci małżonki króla Persji, która przebłagała władcę i uratowała swój naród od zagłady. Purim jest świętem radosnym, połączonym z biesiadami, maskaradami i tradycyjnymi inscenizacjami wydarzeń, które upamiętnia. Bliscy obdarowują się prezentami, biorą udział w rodzinnych spotkaniach, dzielą się trójkątnymi ciastkami nadziewanymi makiem, miodem lub powidłami.

Rogaliczki
1,5 dag drożdży
4 łyżki ciepłej wody
¾ szklanki mleka
½ kostki masła
4 łyżki cukru
1 łyżeczka soli
3 roztrzepane jaja
4 i ½-5 szklanek mąki
powidła
Tradycyjne rogaliczki

Przepis pochodzi z książki Katarzyny Pospieszyńskiej pt. „Cymes czyli kuchnia żydowska”

Linki:
Wykonanie:
K.M. 26